Har yili avtomashinalarga oʻrnatilgan gaz ballonlar portlashi oqibatida oʻnlab baxtsiz hodisalar roʻy berib, insonlarning hayoti va salomatligi xavf ostida qoladi. Quyidagi omillar transportga oʻrnatilgan gaz ballonining xavfsiz hamda ishonchli ishlashini belgilab beruvchi asosiy mezonlar hisoblanadi:
Foydalanish muddati. Ishlab chiqaruvchilar tomonidan gaz ballonlarining foydalanish muddati – 15 yil, deb belgilangan. Ammo, uni saqlash va ekspluatatsiya sharoitining ogʻirligiga qarab bu muddat kamayishi mumkin.
Davriylik sikli. Mazkur koʻrsatkich gaz balloniga bir yilda necha marta gaz quyish kerakligini anglatadi. Davriylik sikli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yiliga mingta deb belgilangan. Biroq, amaliyotda ayrim haydovchilar gaz balloniga yiliga ikki ming marotabadan ham koʻproq gaz quyishadi. Bu ham gaz ballonining “umrini qisqartiradi”.
Bosim. Gaz ballonidagi bosim 20 megapaskaldan oshib ketmasligi kerak. Afsuski, aksariyat haydovchilar uzoqroq yoʻl bosish maqsadida koʻproq bosim ostida gaz quyishga harakat qilishadi. Buning oqibati esa ayanchli yakun topishi mumkin.
Texnik koʻrik. Gaz ballonlari har yili kamida bir marotaba yuqori bosim ostida sinovdan oʻtkazilishi kerak. Bu gaz balloni devorlarining mustahkamligini, tashqi hamda ichki deformatsiyaga uchramaganligini aniqlash va yana bir yil foydalanish uchun ishonch hosil qilish imkonini beradi.
Shuningdek, ballondagi gaz choʻkmalari hamda boshqa chiqindilar tozalanib, yuviladi.
Afsuski, koʻpchilik haydovchilar gaz ballonini sinovdan oʻtkazishdan qochishadi. Oqibatda gaz balloni yillar davomida sinovdan oʻtkazilmasdan qolib ketaveradi. Ballon mahkamlangan konstruksiyalardagi himoya rezinalari shikastlanadi, temir konstruksiyalar va tashqi muhit taʼsirida ballonda deformatsiya boshlanadi, gaz choʻkmalari taʼsirida ichki yemirilish kuchayadi hamda oxir-oqibat gaz balloni portlaydi.
Sifat. 2018 yil fevral oyidan buyon respublikamizda SPG-2 turdagi (kapron) gaz balloni foydalanishdan chiqarilgan. Bunga mazkur gaz ballonlarining mustahkamligi yetarli darajada emasligi va foydalanish muddatining kamligi sabab qilib koʻrsatilgan. Ammo, hozir ham “kapron” kompozit qoplamali gaz ballonlaridan foydalanish holatlari tez-tez uchrab turadi. Eng xatarlisi, ayrim paytlarda ballon yuzasidagi kompozit qoplamani olib tashlab, xuddi poʻlat ballondek koʻrsatish holatlari aniqlanmoqda. Bu esa juda xatarli.
Toʻgʻri oʻrnatish. Gaz ballonlari faqat tegishli litsenziyaga ega mutaxassislar tomonidangina oʻrnatilishi lozim. Shuningdek, gaz uskunalarining standart xavfsizlik klapanlari boʻlishi kerak. Arzon hamda qoʻlbola xavfsizlik klapanlari tezda ishdan chiqadi va zarur hollarda ishlamay qoladi. Oqibati esa hammaga maʼlum.
Yuqoridagi mezonlarga qatʼiy amal qilish esa gaz ballonining xavfsizligini taʼminlabgina qolmay, insonlar hayoti hamda salomatligini asrashni ham taʼminlaydi.
341
